اسلام آباد – 23 – جنوري (اي پي پي) صدر ڊاڪٽر عارف علوي پا??ست??ن ۾ قدرتي وسيلن جي وڏي مقدار ۾ هُجڻ جو حوالو ڏيندي چيو آهي ته ملڪ ۾ موسمياتي تبديلين جي چئلينج کي منهن ڏيڻ جي لاءِ جديد زرعي ٽيڪنالاجي ۽ موثر فيصلاسازي کي اختيار ڪرڻ لازمي آهي. انسٽيٽيوٽ آف ريجنل اسٽڊيز جي ??هتمام هيٺ ”موسمياتي بحران، ڏکڻ ايشيا جي لچڪ جي ??وڙجڪ“ جي موضوع تي ريجنل ڊائيلاگ 2024ع کي پنهنجي ??فتتاحي خطاب ۾ صدر چيو ته پا??ست??ن پاڻي، قابل تجديد توانائي جي ??لاحيت ۽ ٻين وسيلن سان مالامال آهي، جيتوڻيڪ انهن فيصلن تي عملدرآمد ۽ هڪ جهڙائي پيدا ڪرڻ جي ??رورت آهي. هن اڳوڻي سفارتڪارن، تعليمي ماهرن ۽ محقيقين جي ??جتماع کي ٻڌايو ته پا??ست??ن وٽ اٽڪل 150 ملين ايڪڙ فٽ پاڻي موجود آهي، جيڪو اسپري، آءِ ڊرپ ايريگيشن جهڙي جديد زرعي ٽيڪنالاجي کي اختيار ڪرڻ ۽ آبپاشي جي ??وايتي طريقن کي تبديل ڪرڻ جي ??ورت ۾ انهن جي ??رورتن کي پورو ڪرڻ جي لاءِ ڪافي آهي. قومي پاڻي پاليسي ۽ ٻين لاڳاپيل قانون لاڳو ڪرڻ تي زور ڏيندي هن چيو ته پراسيسنگ مڪينزم به پاڻي جي ??چت جو سبب بڻجي ??گهي ٿو. هن چيو ته ڪراچي ۾ روزانو اٽڪل 400 ملين گيلن پاڻي سيوريج ذريعي سمنڊ ۾ ڇوڙ ڪيو وڃي ٿو، جيڪو هڪ ڏوهه آهي. هن مُهاڻن پاران بندش پيل ڄار جي ??ستعمال تي پڻ روشني وڌي جنهن جي نتيجي ۾ سامونڊي جيوت جو تمام گهڻو نقصان ٿئي ٿو. هن چيو ته مختلف سببن جي ڪري يورپ پا??ست??ن کان مڇيءَ جي ??رآمد جي ??جازت نه ڏئي رهيو آهي. صدر هالينڊ جو مثال ڏنو جيڪو پا??ست??ن کان ماپي ۾ 19 ڀيرا ننڍو هجڻ ۽ پا??ست??ن جهڙو وڏي مقدار ۾ پاڻي دستياب نه هجڻ جي ??اوجود دنيا ۾ خوراڪ فراهم ڪندڙ ٻيو وڏو ملڪ آهي. هن وڌيڪ چيو ته اهڙي طرح ويٽنام به عالمي معيارن ۽ ٽيڪنيڪن کي اختيار ڪندي ماهيگيري جي ??رآمدات کي اٽڪل 10 بلين ڊالر ساليانو تائين پهچايو آهي. هن چيو ته آبادگارن پاران جديد زرعي ٽيڪنالاجي کي اختيار ڪرڻ تي ڌيان ڏئي پا??ست??ن به دنيا کي خوراڪ فراهم ڪري سگهي ٿو. هن بهترين حڪمت عملي جي ??ريعي ڪوويڊ 19 جي ??حران ۾ پا??ست??ن جي ڪاميابين جو حوالو ڏنو ۽ چيو ته جيڪڏهن ملڪ اهڙي طرح جو مثال قائم ڪندي جيئن ان وسيع پئماني تي وڻ لڳائڻ جي ??ريعي به سڃاڻپ ??اصل ڪئي ته دنيا ان جي نقش قدم تي هلندي. صدر تحقيقي ڪمن کي سرانجام ڏيڻ ۾ ٿنڪ ٽينڪس جي ڪردار کي ساراهيو. جڏهن ته انهن تي زور ڏنو ته اهي پنهنجي مصنوعات جي مارڪيٽنگ ڪن ته جيئن پاليسي ساز ان مان فائدو کڻي سگهن. هن چيو ته ٽيڪنالاجي ??ي مثال ترقي ڪري رهي آهي. جڏهن ته انساني فڪري قوت زوال پذير آهي. هن وڌيڪ چيو ته دنيا جو نظام مفادن جي ??نياد تي هلي رهيو آهي جنهن جو انساني قدر سڀ کان وڏو شڪار آهن. ان کان اڳ آءِ آر ايس جي ??در ايمبيسڊر نديم رياض پنهنجي ??عارفي خطاب ۾ چيو ته علائقائي ڊائيلاگ اداري جو ساليانو فليگ شپ ايونٽ آهي جنهن ۾ پا??ست??ن ۽ ٻاهرئين ملڪن مان سفارتڪارن، پاليسي سازن، محققين ۽ تعليمي ماهرن کي گهرايو ويو آهي. هن وڌيڪ چيو ته انسٽيٽيوٽ کي 42 هون قومي ۽ عالمي حصيدارن جو تعاون حاصل آهي ۽ اهي پنهنجي ??حقيقي ڪم ذريعي پاليسي سازن ۽ حڪمت عملي سازن کي بصيرت فراهم ڪري رهيا آهن. هن چيو ته ڏکڻ ايشيا موسمياتي تبديلين جي ??طرن جي لحاظ کان سڀ کان وڌيڪ ڪمزور خطو آهي جنهن سان ان جي مالياتي نظام، غذائي تحفظ ۽ توانائي کي خطرا لاحق آهن.
